प्रमुख सुचना :-
सायल गाउँपालिकाको परिचय
सायल गाउँपालिका डोटी जिलामा अवस्थित छ । । वि.सं. २०७३ सालमा सङ्घीय मामिला तथा स्थानीय विकास मन्त्रालयद्वारा ७४४ स्थानीय तह लागु गरे पछि डोटी जिलामा साविकका छपाली, तोलेनी, डौड र खातिवडा गाविस मिलाएर सायल गाउँपालिका बनेको हो । सायल गाउँपालिकाको कूल क्षेत्रफल १२२.७२ वर्गकिलोमिटर रहेको छ । यो गाउँपालिका ६ वडामा विभाजन गरिएको छ । २०७८ सालको जनगणना अनुसार यो गाउँपालिकाको कूल जनसङ्ख्या २०,४५६ रहेको छ । जिल्ला सदरमुकाम डोटी देखि उत्तरमा रहेको यस पालिकाले पूर्वमा खप्तड राष्ट्रिय निकुञ्ज र पूर्विचौकी गाउँपालिका,पश्चिममा आदर्श गाउँपालिका,उत्तरमा बझाङ,दक्षिणमा दिपायल सिलगढी नगर पालिका छोएको छ। धार्मिक,ऐतिहासिक,प्राकृतिक र साँस्कृतिक महत्व रहेको यस सायलको नामाकरण शैलावती नदी(सायली गाड) को नामबाट रहन गएको कुरा स्वन्ध पुराणको मानस खण्डमा प्रस्ट छ। खेचरादी(खप्तड) पर्वतबाट निस्केकी शैलावती नदी ‘भिल’ भेल्छडा नामक धारा हुदै सायल क्षेत्रको मध्यभाग हुदै बगेर सितानदी ‘सेती’ मा मिल्छ। उक्त भेल्छडा भुवनेश्वरी देवी विराजमान छन् भने भेल्छडाको लम्बाई ७६ मिटर रहेको छ। चारैतिर जङ्गल पर्याप्त पानी रहेको यस क्षेत्रको पूर्वमा नेत्रेश्वरी मालिका र गौरीकुण्ड बासुधारा,पश्चिममा अर्वुदश्वर महादेव(अश्द्वाला) उत्तरमा शैलाशिखर(सकारलेक) र तामेश्वरी मालिका र दिक्षिणमा मनमोहक चर्केको लेक र गोलेश्वरी मालिका विराजमान हुनुहुन्छ। सानीगाड भन्ने गाड गौरी कुण्ड बासु धाराबाट उत्पती भई सायलीगाडमा मीलेको छ। यस क्षेत्रका प्रमुख देवी देवताहरुमा महाकाल कालाढुङ्गादेवी,बाणेश्वर मष्टो,मष्टाकपिलास,महादेव गौरेला,ठुलाखोली नमादेव,ऐक्वाएर,गौणीवाग,सैमजराड,केदारमष्टा,खापर,थाउल्या,बस्त्र्या,नगने,ग्वालो गैन्या बाठीखोला,निमन,जसुडाणाबाघ,तेडी,लाटो,निमन,द्धरिया,जातकोल्ली,अएडे,भैरव,सिमाइलो,अर्वुदेश्वर महादेव आदि रहेका छन् भने यस क्षेत्रका मूख्य पर्वहरुमा दशै,तिहार,भुवा,देविको जात,विसौ,पुष पन्ध्र,उत्तराइनी,ओल्के तिहार,माघी तिहार,शिवरात्री पर्दछन्। सायलमा रहेका चर्केको लेक,चौरिषी लेक,गोल्देउला लेक प्रमुख वन जंगल हुन। यस क्षेत्रमा बसोबास गर्ने सबै हिन्दु धर्मावलम्वी छन्। यहाँ बसोवास गर्ने जातहरुका ब्राहमण,क्षेत्री र दलित छन्। सायलको आलु यस भेगको मुख्य चिनारी हो,सायली गाडका माछा,खप्तडको मह पनि विर्सन लायक छैन। सडक,विजुली अधिकांस गाउँमा पुगेको छ।वडाहरु जम्मा ६ रहेको यस पालिकामा जम्मा २९ सामुदायिक वन र संस्थागत गरी ३१ विद्यालय रहेका छन्। पानीको पर्याप्तताले खेतिपाती राम्रै हुन्छ। प्रसस्त फलफुल तथा तरकारीहरु यहाँ पाइन्छन्। वन जंगल पनि प्रशस्तै रहेको यस पालिकामा केही सामुदायिक वन पनि छन्। यसरी ऐतिहासिक,प्राकृतिक तथा धार्मिक हिसाबले सायल निकै महत्वपुर्ण ठाउँ हो। खप्तड सँगै जोडिएकाले हिउदमा हिउँ पर्छ। खोलानाला प्रशस्तै भएकाले सिँचाइ सुविधा पनि रहेको छ। आलुको लागि विशेष क्षेत्र भल्मा,घङ्घोर,पातल,साप्रा,वेटारा,कटलगाउ,नारा,मेल्लेख,पटकानी,छपाली ,कौराडी छन् भने अदुवा,वेसार मसलाको उत्पादन क्षेत्र घोगातल,वाबनसेन रहेका छन्। भटमास,गहत,मास यस क्षेत्रका दालहरु हुन भने धान,गहुँ,कोदो मुख्य बालिका पर्दछन्। यसरी विविध दिर्ष्टिबाट महत्व बोकेको सायल क्षेत्रको भौतिक विकास तिव्रगतिका रुपमा भइरहेको छ। दिपायल मेल्लेख डौड पातिहाल्ले सडक खण्ड यो क्षेत्र हुदै बझाङको चैनपुर/तपोवन पुगेको छ। ।
Population
Name
Status
Transcription
Native
Population
Census
2001-05-28
Population
Census
2011-06-22
Population
Census
2021-11-25
Sayal
Rural Municipality
Sāyala
सायल गाउँपालिका
...
19,575
20,456
20,456 Population [2021] – Census
122.7 km² Area
166.7/km² Population Density [2021]
0.42% Annual Population Change [2011 → 2021]
Sayal Rural Municipality: rural Municipality in Sudurpashchim Pradesh, Nepa
Nepal
Federal Republic
Nēpāla
नेपाल
23,151,423
26,494,504
29,164,578
Source: Central Bureau of Statistics Nepal (web).
Explanation: The local units became operational in May 2017. The 2021 population of local units exclude institional population.
Further information about the population structure:
MalesFemales45%55%
Gender
Persons
Males
9,206
Females
11,250
Gender (C 2021)
Males
9,206
Females
11,250
0-14 years15-64 years65+ years41.5%52.9%
Age Groups
Persons
0-14 years
8,485
15-64 years
10,825
65+ years
1,146
Age Groups (C 2021)
0-14 years
8,485
15-64 years
10,825
65+ years
1,146
MalesFemales
Age Distribution
Males
Females
90+ years
2
14
80-89 years
39
66
70-79 years
262
354
60-69 years
405
601
50-59 years
558
741
40-49 years
703
1017
30-39 years
795
1273
20-29 years
1154
1837
10-19 years
2469
2757
0-9 years
2819
2590
Age Distribution (C 2021)
90+ years
16
80-89 years
105
70-79 years
616
60-69 years
1,006
50-59 years
1,299
40-49 years
1,720
30-39 years
2,068
20-29 years
2,991
10-19 years
5,226
0-9 years
5,409
NepalOther100%
Citizenhip
Persons
Nepal
20,455
India
1
Citizenhip (C 2021)
Nepal
20,455
India
1
Same localunitOther localunit in sa…OtherdistrictOthercountry90.4%
Place of Birth
Persons
Same local unit
18,480
Other local unit in same district
1,447
Other district
496
Other country
30
Place of Birth (C 2021)
Same local unit
18,480
Other local unit in same district
1,447
Other district
496
Other country
30
YesOnlyreadingNo37.1%62.2%
Literacy (A5+)
Persons
Yes
11,082
Only reading
139
No
6,610
Literacy (A5+) (C 2021)
Yes
11,082
Only reading
139
No
6,610
